Mala virtuelna izložba o građi u Istorijskom arhivu Subotica

http://suarhiv.mycpanel.rs/virtualna-izlozba-2017/

 

 

 

NAŠIH PRVIH  70 GODINA (1947-2017)

 

SADRŽAJ

UVODNA REČ

PRVIH SEDAM DECENIJA

Organizovanje

            ARHIVSKA GRAĐA

OD PROŠLOG JUBILEJA DO DANAS

Organizacione jedinice Arhiva

Digitalizacija, e arhiva i veb sajt arhiva

Konferencije i radionice

            Saradnja i usavršavanje

Zaposleni u arhivu

IZLOŽBE I PUBLIKACIJE

PRO MEMORIA

EMIL VOJNOVIĆ

GAŠPAR ULMER

MILAN DUBAJIĆ

JANOŠ DOBOŠ

LASLO MAĐAR

GABOR LALIJA

MIRJANA DIMITRIJRVIĆ BEBA

MARIJA MILODANOVIĆ

 

 

 

 

UVODNA REČ

Ove godine posebnim programima obeležavamo 70 godina delovanja Arhiva. To kao da je prirodni nastavak i negovanje tradicije, pošto je naša ustanova obeležila 40-tu[1] i 60-tu[2] godišnjicu. U tom cilju nastaje i ova publikacija. Njome pokušavamo dati današnji presek Arhiva ali i na sažet, informativan i celovit način predstaviti sedam decenija iza nas.

Poglavlje – Prvih sedam decenija sumira period od 1947. do 2017. godine, dok nastavak – Od prošlog jubileja do danas, ukratko predstavlja Arhiv u tom periodu. Pro memoria je naš pokušaj da se odužimo kolegama i koleginicama koji su dali svoje velike doprinose da se Arhiv formira kao respektabilna stručna ustanova.

Uvodne reči iz naše publikacije pre deset godina,  pored svih koraka koji su napravljeni ka napretku i modernizaciji struke i Arhiva,  aktuelne su i danas. “Spoljašnji okviri i uslovi koji determinišu sudbinu svake ustanove ovog tipa, a koji zavise u prvom redu od širih, društvenih i državnih okolnosti, menjali su se tokom proteklog perioda i bitno su uticali i na naš Arhiv. Prostor za smeštaj arhivske građe i za rad sa arhivskom građom; potreban broj i odgovarajuća fizionomija arhivističkog kadra; svest o značaju arhivske građe i arhiva, te pravilna zakonska regulativa i obezbeđena finansijska sredstva – su osnovni preduslovi rada i razvoja svakog arhiva. Gotovo nijedan od tih preduslova subotički Arhiv, kroz svoje trajanje od šest desetleća, nije imao ni dovoljno ni u potpunosti obezbeđeno – u skladu sa svojim  razvojem,sa količinom arhivske građe i potrebama za tehnološkom modernizacijom, te s obzirom na povećanje interesa za korišćenjem arhivske građe.[3]

Postoji rašireno pogrešno mišljenje da su arhivi, pa tako i ovaj subotički,  samo zatvorene izolovane vremenske kapsule u kojima se pohranjuju i čuvaju dokumenti. No oni su i mnogo više, oni žive i pulsiraju zajedno sa društvenom strukturom u koju su utkani. Tako će i naš Arhiv nastaviti dalje da ispunjava svoju funkciju i zadatke, starajući se o pisanoj baštini, pokušavajući da zauzme odgovarajući status kako u stručnoj, tako i lokalnoj te široj zajednici.

 

U Subotici, 1.08.2017.                                                                 Stevan Mačković, direktor Istorijskog arhiva Subotica

 

 

PRETHODNIH SEDAM DECENIJA U ARHIVU

Kulturno nasleđe naših predaka nastajalo je kao odraz  života kojim su živeli u prošlosti. Realan život ostao je zapisan na mnogobrojnim hartijama koje će svojim sadržajima tkati ćilim prošlosti i duha proteklog vremena.

Zapisi događaja nastali na hartiji, čuvali su se na mestima i zgradama gde su ih ispisivali njihovi tvorci, u crkvama, županijama, zgradama suda, opština ili kod pojedinaca koji su stvarali svoje kolekcije. Iz pojedinačnih kancelarija koje su čuvale svoje dokumente, javiće se potreba da se dokumenti čuvaju u posebnim za to predviđenim arhivama.

Arhivi su izrastali vremenom iz potrebe koja se nametnula u smislu očuvanja i zaštite onih dokumenata koji će postati kulturno dobro naroda i nacija države.

Temelji današnje mreže arhivskih ustanova i arhiva u Vojvodini postavljeni su posle Drugog svetskog rata instrukcijama državnih organa.

Do rata pa i za vreme njega, gradska arhiva u Subotici je bila pohranjena u prostorije ondašnje i današnje Gradske kuće građene od 1908 do. 1910. godine. Kitnjasta građevina stila mađarske varijante secesije, sastoji se od centralnog i više malih, sporednih tornjeva. U jednom od njih na severnoj strani grada nalazila se gradska arhiva koja je u ovom prostoru brižno čuvala i krila spise koji su svedočili o itekako važnim događajima koji su stvarali istoriju grada. Arhiv je u razdoblju do stvaranja prvih arhivskih područja, sakupljao arhivsku dokumentaciju vezanu za rad gradske uprave, bez obzira da li se ona odnosila na period Magistrata povlašćene Kraljevsko-komorske varoši Sent-Maria 1743−1778, Magistrata slobodnog kraljevskog grada Maria Teresiopel 1779−1849, Gradskog načelstva Maria Teresiopel 1849−1860, Gradskog veća Slobodnog kraljevskog grada 1861−1918. ili Senata grada Subotice 1918−1941. godine.[4] Pored ovih arhivskih fondova,[5] nastale su arhive više škola, kulturnih ustanova, pri crkvama matične knjige rođenih, venčanih i umrlih, delovodnici i važniji spisi pri sudovima.[6]

Uspostavljeni vid čuvanja arhivske građe, biće prekinut izbijanjem Drugog svetskog rata kada će u ratnim vremenima stradati na hiljade dokumenata. Da bi se ovo sprečilo i sačuvali značajni pisani dokumenti, novi organi vlasti već od završetka rata donose prve propise i uputstva o zaštiti spomenika kulture. Sve Komande mesta su dobile naredbu da se postaraju kako bi se „sačuvale od uništenja – sve arhive: državne, samoupravne, crkvene, kulturno-prosvetnih ustanova i udruženja, fašističkih, petokolonaških i okupatorskih organizacija i drugo“.[7] Propisi su se odnosili na zaštitu i čuvanje arhiva pojedinih ustanova ili preduzeća. U arhivskom fondu Gradski narodni odbor Subotica čiji rad počinje od 1944. godine, nailazimo na uputstva koja se odnose na: način čuvanja arhive državnih preduzeća, škartiranju arhive i izdavanju dokumenata od kulturno-istorijskog značaja,[8] o arhivama preduzeća, sređivanju arhive, o osiguranju arhive, biblioteke i muzeja.

Pojedinačni propisi i uputstva o zaštiti dokumenata će prerasti u organizovani vid zaštite obrazovanjem Arhivskog područja za grad Suboticu i Bačkotopolski srez, na osnovu odluke odeljenja za prosvetu GIO NS APV br. 16800 od 1946. godine. Ovom odlukom je formirano devet arhivskih područja u Vojvodini. Subotičko područje se odnosilo na gradsko područje Subotice i srez Subotice i Bačke Topole[9]. Istom odlukom je naznačeno da svako arhivsko središte mora imati arhivskog rukovodioca. Za arhivskog rukovodioca u Subotici je imenovan Blaško Vojnić Hajduk, rukovodilac Gradske biblioteke. Njegovo imenovanje kao arhivskog rukovodioca i određivanje delokruga njegovog rada je izvršeno dopisom GIO NS APV – Povereništvo za Prosvetu broj 11059 od 16. VII 1947. godine.[10] U predmetu imenovanja arhivskog rukovodioca i određivanje njegovog delokruga se navodi:

„Da bi arhivski rukovodilac mogao uspešno obaviti sve te poslove dužan je vlasnik svake arhive (državne, javno-pravne, privatne) dozvoliti i omogućiti rukovodiocu pristup u arhivu i obavljanje stručnog pregleda i rada u njoj, a i usvojiti svaki stručni predlog i uputstvo rukovodioca za obezbeđenje i uređenje arhive.“[11]

Njegovo imenovanje predstavljaće i početak rada arhivske službe na ovim prostorima. Našavši se na ovoj funkciji suočio se sa prvim poslovima oko organizacije rada u Ustanovi. Uskoro su raspisom utvrđeni najpreči poslovi koje je trebalo obaviti kao: dobijanje prostorije za središte, obezbeđivanje finansija, pronalaženje lica za rad i pregled arhiva na svom području.[12]

Nakon Mihalja Prokeša od 12. jula 1948, arhivski rukovodilac će biti Ivan Rudić, kao honorarni službenik. Novembra 1948, on podnosi iscrpni izveštaj o radu područne arhive i o situaciji na terenu. Osim dela koji se odnosi na pregled arhiva na terenu on  piše o problemima, smetnjama i nedostacima u radu. Glavna pitanja koja se moraju rešiti su:

„1. Postavljanje rukovodioca za stalnog službenika kao ’arhiviste’, 2. Utvrđivanje pozicije materijalnih rashoda i 3. Dodeljivanje prostorija za područnu arhivu!“[13]

Krajem 1948. godine će se obezbediti jedna mala prostorija za Arhivsko područje koja se nalazila u zgradi Gradskog muzeja. Naredne godine arhiva dobija dve prostorije u tadašnjoj Engelsovoj ulici.

To je bilo vreme kada se organizuju prvi kursevi iz arhivistike u Novom Sadu, Beogradu i Dubrovniku. Uspešnim završetkom rata FNRJ i prestankom mogućnosti oružanog sukoba, partijsko-državno rukovodstvo procenilo je potrebu pojačanog rada u izučavanju istorije, kulture i razvoja revolucionarnog radničkog pokreta i delovanja KPJ u Jugoslaviji. Tim povodom se i posvećuje pažnja arhivama kao čuvarima dokumenata o prošlosti.

Početkom 1949. godine Arhivsko područje preraslo je u Arhivsko središte. Arhivska područja se još ne mogu tretirati kao ustanove, koja su bila i dalje odgovorna GNO-u Povereništva prosvete na čijem terenu se nalaze.[14]

Arhiv se preselio u nove prostorije decembra 1950. godine. Arhivsko središte dobija prostorije na 3. spratu Gradske kuće. Nastavlja se prikupljanje arhivskog materijala iz narodno-oslobodilačkog rata čiji se materijal predavao Istorijskoj sekciji Zemaljskog odbora Saveza boraca u Beogradu.

Za arhivskog rukovodioca će biti postavljen Emil Vojnović 28. novembra 1951. godine. U to vreme pažnja će još uvek biti koncentrisana u pravcu spasavanje arhivske građe, administracije i kontrole službe a da naglasak još nije mogao biti na stručnom radu.[15] Od tog vremena postepeno će se povećavati broj zaposlenih radnika u arhivu.

Izvršni odbor GNO u Subotici uputio je predlog Savetu za prosvetu, nauku i kulturu Srbije, za pretvaranje dosadašnjeg arhivskog središta u Gradsku državnu arhivu. Po upućivanju dopisa od strane GIO NS APV svim Gradskim narodnim odborima u gradovima − središtima budućih gradskih arhiva, o tome kako da se ovo izvrši, osnovani su arhivi. Dopis o ovoj tematici, uputio je i arhivski rukovodilac Emil Vojnović 1. februara 1952. godine, Savetu za prosvetu i kulturu IOGNO Subotice:

„Arhivska središta koja su osnovana na teritoriji Narodne Republike Srbije, bili su privremeni centri za zaštitu i prikupljanje istorijsko-arhivskog i arhivsko-registraturskog materijala do formiranja odnosnih državnih arhiva, kako pak Zakon o državnim arhivima predviđa osnivanje gradskih državnih arhiva u velikim ili istorijski značajnim gradovima, kao ustanove narodnih odbora odnosnih gradova, to se ukazala potreba, da se arhivsko područje u Subotici pretvori u Gradsku državnu arhivu, utoliko više što za to postoje preduslovi, naime, Subotica spada u red velikih, istorijski značajnih gradova naše države, njen arhivski materijal sadržava podatke o istorijskim zbivanjima iz prošlosti cele severne Vojvodine, te predstavlja dragoceni izvor za izučavanje političke, kulturne, pravne i ekonomske istorije ovoga kraja.“ [16]

Utvrđena su područja rada arhive i doneta Rešenja o osnivanju. Izvršni odbor Gradskog narodnog odbora Subotice doneo je na svojoj sednici održanoj 10. marta 1952. godine Rešenje da se arhivsko središte pretvori u Gradsku državnu arhivu.

U ovom periodu će se raditi intenzivno na sakupljanju arhivske građe. Ustanova priređuje prvu izložbu arhivskih dokumenata u Subotici i na Paliću.

Istorijski arhiv dobija naziv na osnovu Rešenja Skupštine sreza Subotice br. 05-7101/1964 godine.[17] Prava i dužnosti osnivača u ovom periodu je vršio Narodni odbor sreza, odnosno Skupština sreza Subotice. Broj radnika i količina arhivske građe u Arhivu se povećavala.

U Istorijskom arhivu Subotice je bio ukupan broj fondova: 1955. godine 51 (12.500 fascikli spisa; 4.900 knjiga); 1957. godine 96; 1962. godine 115 (sređenih 40, delimično sređenih 25, nesređenih 50).[18]

Zaposlenih radnika je bilo: 1957. godine 6; 1967. godine 9 i 1970. godine 11 zaposlenih.[19]

U 1970. godini iz štampe je izašao prvi broj Vodiča našeg Arhiva na 176 strana. U pomenutom Vodiču predstavljeni su fondovi i zbirke koje su tada bile evidentirane u arhivu, ukupno 143. Objavljivanje ovoga Vodiča je predstavljalo veliki korak u domenu informisanja o arhivskoj građi. Iako je bio nepotpun i ograničen sa podacima, često je upotrebljavan.[20]

Od vremena objavljivanja „Žutoga vodiča“ broj fondova i zbirki u Arhivu se višestruko povećao. Naredni popis − Vodič kroz fondove i zbirke je sačinjen 1977. godine ovde je predstavljen 191 fond i zbirka. U međuvremenu je u arhiv primljeno mnogo nove arhivske građe. Novo primljeni fondovi su najpre morali biti arhivistički sređeni da bi se izradili njihovi opisi.[21]

Savremena situacija nametnula je predstavljanje fondova i zbirki pisanjem po novom, zahtevnijem Uputstvu. Ovo je rezultiralo pisanjem savremenijih vodiča, koji će biti objavljeni u 2012. i 2015. godini. U dve knjige predstavljen je 491 fond i zbirka.[22] Objavljeni Vodiči predstavljaju stanje arhivske građe, oni su najkraći put do željene informacije.[23]

 

Organizovanje

Istorijski arhiv u Subotici je međuopštinska ustanova zaštite, koja pokriva teritorije opština Subotica, Bačka Topola i Mali Iđoš.

Od osnivanja do danas područje teritorijalne nadležnosti je ostalo nepromenjeno. Uz tri opštine Arhivu pripadaju i 33 naseljena mesta: Bački Sokolac, Bački Vinogradi, Bagremovo, Bajmok, Bajša, Bikovo, Čantavir, Dušanovo, Đurđin, Feketić, Gornja Rogatica, Gunaroš, Hajdukovo, Karađorđevo, Kelebija, Kočićevo, Lovćenac, Mala Bosna, Mali Beograd, Mićunovo, Novo Orahovo, Njeguševo, Oreškovac, Pačir, Srednji salaši, Stara Moravica, Svetićevo, Šupljak, Tavankut, Višnjevac, Zobnatica i Žednik.[24]

Do 31. avgusta 1955. godine prava i dužnosti osnivača Arhiva vršio je Narodni odbor grada Subotice. Od 1. septembra 1955, do 31. marta 1965, Narodni odbor sreza, odnosno Skupštine sreza Subotica, od 1. aprila 1965, do 31. marta 1967, Pokrajinsko izvršno veće, a od 1. aprila 1967, pa nadalje skupština opštine Subotica, Bačka topola i Mali Iđoš.[25]

U Arhivu se obavlja rad u okviru sledećih organizacionih jedinica:

1. Odeljenje za upravu i opšte poslove
2. Odeljenje za zaštitu arhivske građe van Arhiva
3. Odeljenje za sređivanje i obradu arhivske građe
4. Odeljenje za dokumentaciono-informativnu službu.

Arhiv ima bogatu biblioteku, sa knjigama koje se stalno nadopunjuju kupovinom ili razmenom. Knjige se odnose na zavičajnu istoriografiju, periodiku i stručne časopise. U delatnost Arhiva spada i kulturno-propagandna delatnost. Radi se na istraživanju čija se osnova bazira na arhivskoj građi, zatim izradi publikacija i na publikovanju, arhivske građe putem informativnih sredstava kao i na njenoj digitalizaciji. U Arhivu se pripremaju i izložbe radi popularizacije arhivske građe.

Sa kadrovskim jačanjem arhiva razvijala se i njegova izdavačka delatnosti. Arhivisti kao i mnogobrojni istraživači, objavljuju svoje radove i studije koje se baziraju na arhivskoj građi a tiču se zavičajne istorije. Ustanova izdaje svoj časopis pod nazivom „Ex Pannonia“ od 1996. godine. Objavljeni radovi se odnose na teme iz zavičajne istoriografije i arhivistike. Arhiv je u svojoj ediciji objavio više stručnih knjiga iz prošlosti ovoga podneblja. U okviru naučno-informativnih sredstava o arhivskoj građi objavljeni su mnogi analitički inventari fondova iz različitih vremenskih epoha. [26]

U svojoj prošlosti sam Istorijski arhiv u Subotici je bio organizator više zapaženih stručnih savetovanja i seminara. Na ovim skupovima se raspravljalo o aktuelnim temama iz struke. Pored kolega iz zemlje na ovim seminarima su učešće uzimali i kolege iz susednih zemalja. Subotički arhivisti uspostavljaju saradnju i realizuju uzajamne posete sa kolegama iz ostalih arhiva u zemlji i inostranstvu.

Na kraju 2016. godine broj zaposlenih je bio 20, od toga 11 sa visokim obrazovanjem, 1 sa višim obrazovanjem, 6 sa srednjim obrazovanjem, 2 sa osnovnim obrazovanjem.[27]Arhiv koristi prostorije u više objekata. Od toga se jedan objekat nalazi u Bačkoj Topoli. Radne prostorije se nalaze u 8 kancelarija, koje zajedno sa čitaonicom iznose 198,47 m².

 

ARHIVSKA GRAĐA

Raznovrsni arhivski fondovi kao i zbirke koje se čuvaju, čine bogatstvo arhiva. Podatke  o društvenoj, ekonomskoj, političkoj, socijalnoj i kulturnoj prošlosti grada pronalazimo u dokumentima iz 515 arhivska fonda.

Sačuvani dokumenti datiraju iz različitih vremenskih epoha, oni su različitih provenijencija. Podeljeni su po nastanku u fondove i zbirke:

1. Uprava i javne službe
2. Pravosuđe
3. Vojne jedinice, ustanove i organizacije
4. Prosvetne, kulturne i naučne ustanove i organizacije
5. Socijalne i zdravstvene ustanove i organizacije
6. Privreda i bankarstvo
7. Društveno-političke organizacije, društva i udruženja
8. Porodične i lične fondove
9. Zbirke.[28]

Posebno bogatstvo Arhiva čini arhivska građa koja je nastala radom lokalnih organa uprave, a koja se može u kontinuitetu pratiti od vremena Magistrata povlašćene kraljevsko-komorske varoši Sent Maria (1743−1778) godine. Privilegovana kameralna varoš Sent Marija je 1779. godine proglašena za slobodni kraljevski grad Maria-Tereziopolis i tada grad dobija prvi Statut. Iz ovoga vremena sačuvani su spisi u količini od 4000 fascikula.[29]

Kontinuitet rada gradske uprave nastavlja se kroz fond Gradskog načelstva za period od 1850−1860. godine. Potom sledi fond Gradsko veće slobodnog kraljevskog grada Subotice 1861−1918, zatim Gradsko poglavarstvo (Senat grada) Subotice 1918−1941, Gradsko načelstvo slobodnog kraljevskog grada Subotice 1941−1944, Gradski narodni odbor 1944−1955. godina.

Pored fondova koji oslikavaju rad gradske uprave kroz vekove, ne manje značajni su fondovi sa spisima o radu sudova, kraljevskih komesara, ured Velikog župana Subotice i Baje (1887−1918), Zbirke crkvenih i državnih matičnih knjiga, Zbirka karata i planova grada, Zbirka projekata, Zbirka plakata, Zbirka diploma iz perioda 1658−1845. godina. Arhiv poseduje i Zbirku fotografija iz vremena od XIX veka.

Po kriterijumu za kategorizaciju arhivske građe, arhivski fondovi su grupisani na fondove od izuzetnog, velikog i opšteg značaja.

 

Tatjana Segedinčev, arhivski savetnik

 

 

OD PROŠLOG JUBILEJA DO DANAS

 

Iza nas je sedma decenija života subotičkog Istorijskog arhiva, otkako je uspostavljena samostalna ustanova arhiva kod nas.[30] Arhivistika, kao i samo arhiviranje, danas je poznata i uobičajena nauka i praksa koja prati kancelarijsko poslovanje i život dokumenata. Preko opšte potrebe za čuvanjem pisanih tragova i razvoja administrativnih sistema na ovim prostorima, do prošlosti arhiva kod nas, izdvajaju se dva arhivska perioda u Subotici – prvi koji počinje 1743. uspostavljanjem Magistrata privilegovane komorske varošice Sent Marija[31] i drugi koji počinje nakon Drugog svetskog rata formiranjem Arhivskog područja za grad Suboticu i srez Bačku Topolu.[32] Danas smo u eri moderne arhivistike, koja mora da se prilagođava novim tehnologijama i tehničkim tendencijama i samim ti stvara veliku potrebu za promenama u metodama, tehnikama, zakonima, sarađivanju, u poslednjoj deceniji, logično, više nego ikad. Zbog toga, pored uobičajenih aktivnosti, arhiv se bavi aktivnostima koje su prilagođene novim informatičkim potrebama i digitalnim uslovima.

Istorijski arhiv Subotica kao međuopštinski arhiv nadležan nad teritorijom grada Subotica i opština Bačka Topola i Mali Iđoš, bazira svoj rad na vršenju njegovog primarnog zadatka koji se zasniva na Zakonu o kulturnim dobrima,[33] a to je zaštita arhivske građe na terenu, njeno prikupljanje i zaštita arhivske građe unutar Istorijskog arhiva (arhivistička obrada i sređivanje arhivske građe koja se čuva u depoima samog Arhiva), kao i kulturno-obrazovni rad.

 

Organizacione jedinice Arhiva

Odeljenje za upravne i opšte poslove. Svake godine broj zahteva stranaka podnesenih Sekretarijatu Arhiva radi izdavanja uverenja u privatno-pravne svrhe,  na osnovu građe kojom Arhiv raspolaže, varira od potreba i novih propisa. Zahtevi su u vezi sa izdavanjem raznih potvrda, uverenja i prepisa, u vezi sa radnim stažom, uverenja iz crkvenih i državnih matičnih knjiga; overa ZKUL, ostavina, građevinskih dozvola  a zatim onih vezanih za postupak restitucije. Ako uporedimo, u 2009. godini je bilo 764 zahteva dok je 5 godina nakon toga u 2014, bilo 1963 zahteva, najviše vezanih za postupak restitucije. Prošle godine broj zahteva je bio 1407. Sekretarijat vrši istraživanja dokumenata za stranke, nakon čega izdaje overene kopije, prepise, uverenja, potvrde itd.

Odeljenje za zaštitu arhivske građe van Arhiva. Arhiv trenutno vrši nadzor nad zaštitom arhivske građe u 963 registrature od kojih je ugašeno 75.[34] Preuzimanje građe tokom minule decenije gotovo je u potpunosti ispunilo prostorne kapacitete depoa Arhiva. Prostor je jedan od problema sa kojim se Arhiv uvek bori. Arhiv danas raspolaže sa 7 depoa na različitim lokacijama na površini od 2512 m².[35]

Odeljenje za sređivanje i obradu arhivske građe. Broj fondova u Arhivu je svake godine veći. Trenutno Arhiv ima 515 arhivskih fondova i zbirki,[36] što je 7.300,45 m arhivske građe. Ukupan broj sređenih fondova danas je 372 i 24 sređene zbirke, i preostaje 3433,01 m nesređene građe.

Čitaonica arhiva, kao deo naše specijalizovane stručne biblioteke,  prima istraživače koji mogu da istražuju građu i koriste bibliotečki materijal arhiva. I domaći i strani istraživači[37] istražuju razne teme za radove, porodično stablo itd., i pored dostupnosti građe onlajn, ne može se reći da je u protekloj deceniji broj istraživača koji nam dolaze opao. Specijalizovana arhivska biblioteka u svom fondu ima 6512 naslov o zavičajnoj istoriji i arhivskoj struci,  i 1125 izdanja arhivske periodike.

Centar za dokumentaciju i informacije. Arhiv sprovodi digitalizaciju svoje građe, kao i upravljanje veb sajtom i E arhivom. Danas je gotovo nemoguće poslovati bez kompjuterske tehnologije, i zato je za zaposlene Arhiva često veliki izazov da obavljaju zadatke koristeći računare i opremu koja je usled trenutnih (finansijskih) prilika, zastarela…[38] Arhiv danas raspolaže sa 1 serverom, 20 računara, 4 skenera, 2 digitalna fotoaparata i 9 štampača.

 

Digitalizacija, e arhiva i veb sajt arhiva

Veb stranica arhiva[39] postoji od 2006. godine i uvek je konstanto u procesu nadogradnje i ažuriranja. Preko veb stranice korisnici, stranke i istraživači mogu da se informišu o svemu u vezi sa našim Arhivom, od istorijata i osnovne delatnosti, do aktuelnosti i novosti u vezi sa aktivnostima arhiva i njegovim radom. Deo procesa modernizacije je digitalizacija arhivske građe i bibliotečkog materijala, što omogućava lakše korišćenje kao i konačnu zaštitu građe. Arhiv vrši digitalizaciju  svoje građe kao deo projekata i saradnje, kao i za potrebe istraživanja. Na sajtu je istraživačima dostupna određena digitalizovana građa (indeksi matičnih knjiga, sumarni i analitički inventari i kao i publikacije arhiva).

E arhiva je baza podatka koja sadrži građu Istorijskog arhiva Subotica kojoj se može pristupiti putem interneta. Trenutno, E arhiva sadrži deo digitalizovane građe fonda 451, Zbirka crkvenih matičnih knjiga (1687–1949) i to indekse matičnih crkvenih knjiga (krštenih, venčanih, umrlih) katoličke (crkvena opština Sveta Terezija, Sveti Roka, Sveti Đorđe) i pravoslavne (crkvena opština Vaznesenje Gospodnje, Sveti Velikomučenik Dimitrije – Aleksandrovo) veroispovesti za teritoriju Subotice od 1687. do 1947. godine, za teritoriju Bajmok (crkvena opština Sveti Petar i Pavao) od 1820. do 1905. i za teritoriju Šupljak – Ludaš (crkvene opštine Sveta Katarina) od 1832. do 1901. godine. Digitalizovani snimci su grupisani po osnovnim odrednicama koje idu redom – po mestu, zatim veroispovesti, crkvenoj opštini, vrsti indeksa (krštenje, venčanje, smrt), graničnim godinama i po abecedi odnosno azbuci. Osnovne odrednice za istraživanje su na tri jezika (srpski, mađarski, engleski), ali je krajnji dokument na izvornom jeziku. Korisnik koji želi da pristupi podacima u e arhivi, mora da popuni prijavu, tačnije da se registruje. Nakon popunjavanja formulara, treba naznačiti temu odnosno svrhu istraživanja, mesto koje želi budući istraživač da pretražuje kao i prezimena koja se istražuju. Postoje naglašeni uslovi korišćenja koje korisnik mora da prihvati da bi pristupio E arhivi. U E arhivi ima ukupno 8498 normalizovanih snimaka za istraživanje preko interneta. Na svaki snimak je postavljen vodeni žig u obliku logoa Istorijskog arhiva Subotica radi identifikacije porekla.

 

Konferencije i radionice

Istorijski arhiv Subotica organizuje i održava Subotički arhivski dan od 2008. godine. To je stručna konferencija međunarodnog karaktera, gde kolege iz srodnih institucija iz naše i susednih zemalja, imaju priliku da održe referat na određenu arhivističku temu. Razmena iskustva ovog tipa je jako značajna za napredak prakse, kao i prevazilaženje određenih izazove s kojima se arhivisti svakodnevno suočavaju. Na konferencije svake godine gostuju kolege iz Mađarske, Hrvatske i Bosne. Arhivski dani se održavaju u Velikoj većnici subotičke Gradske kuće. Nakon prijema i registracije učesnika i gostiju, otvara se sastanak muzičkom tačkom i pozdravnim rečima direktora. Zatim sledi radni deo tj. podnošenje referata, obično iz dva dela. Predavanje je propraćeno video prezentacijom ako autori to uključe u svoje izlaganje, i omogućen je simultani prevod sa srpskog na mađarski jezik i obrnuto. Od 2012. godine Arhivski dan postaje dvodnevni događaj, gde se prvog dana održava stručna radionica za registrature u čitaonici arhiva, a drugog dana radni deo konferencije. Ove godine se održava jubilarni Deseti arhivski dan.

 

Arhivski dan	Datum održavanja	Tema
Prvi arhivski dan	23.09.2008.	Zajednička pitanja za sve arhive u regionu
Drugi arhivski dan	23.09.2009.	Arhiv i digitalizacija
Treći arhivski dan	23.09.2010.	Arhivi i kulturno-obrazovna delatnost
Četvrti arhivski dan	21.09.2011.	Lokalna − zavičajna istoriografija i arhivi
Peti arhivski dan	18.09.2012.	Arhivi i registrature – zaštita arhivske građe u nastajanju
Šesti arhivski dan	20.09.2013.	Javnost i arhiv
Sedmi arhivski dan	18.09.2014.	Zbirke u arhivu
Osmi arhivski dan	17.09.2014.	Arhivi i njihova međunarodna saradnja
Deveti arhivski dan	23.09.2016.	Arhivi i njihova kulturno-prosvetna delatnost
Deseti arhivski dan	21.09.2017.	Arhivi između kulture, nauke i uprave

 

Od 2012. godine, svake godine u sklopu konferencije Arhivski dani Istorijski arhiv Subotice održava i radionicu za stručno osposobljavanje zaposlenih u registraturama (zaposlenih u prosvetnim institucijama i pravnika, sekretara u računovođa kulturnih ustanova), iz oblasti kancelarijskog i arhivskog poslovanja. Radionica se održava u prostorijama čitaonice istorijskog arhiva, dan pre same konferencije.

 

Saradnja i usavršavanje

Arhivisti su u poslednjoj deceniji morali prilagoditi svoje aktivnosti i rad modernim društvenim i medijskim potrebama, što je ponekad izazov. Konstantno usavršavanje, savetovanje i razmena iskustva je ključna u prevazilaženju tih izazova. U toku poslednje decenije, arhivisti Istorijskog arhiva Subotica su, koliko su mogućnosti dozvoljavale, prisustvovali događajima organizovanim od strane srodnih ustanova, kao što su izložbe, seminari, konferencije, savetovanja, kongresi, dani arhiva, promocije, radionice, predavanja, gde su i uzimali i učešće. Tradicionalno se obavljaju posete takvim prilikama, arhivima u Vojvodini i ostatku zemlje, kao i arhivima u susednim zemljama u Budimpešti, Osijeku, Segedinu, Kečkemetu, Baji, Pečuju, Zalaegersegu, Tuzli, Osijeku, Vukovaru, Zagrebu, kao i posete muzejima, bibliotekama… Kolege i saradnici iz mnogih ustanova takođe prisustvuju našim konferencijama, izložbama i događajima. Saradnja sa arhivima iz susednih zemalja, Mađarske, Hrvatske i Bosne i Hercegovine, uvek se održava pa su potpisani i ugovori o međusobnoj saradnji. Godine 2014. je potpisan ugovor o saradnji sa Hrvatskim državnim Arhivom u Zagrebu. Arhivisti subotičkog arhiva takođe prisustvuje sastancima stručnih komisija u Novom Sadu i Beogradu i sastancima Društva arhivskih radnika Vojvodine (DARV) i Arhivističkog društva Srbije. Naš Arhiv je 2016. pristupio međunarodnoj arhivističkoj organizaciji ICARUS.

Arhiv redovno održava predavanja studentima i učenicima osnovnih i srednjih škola, o značaju arhiva i arhivske građe prilikom kojih se đaci upoznaju sa ustanovom i radom arhiva i građom koju arhiv čuva.

 

Zaposleni u arhivu

Pored mnogih uslova od kojih zavisi kvalitet rada i produktivnost Arhiva, jedan od značajnih je struktura zaposlenih u ovoj instituciji. Sastav zaposlenih u arhivu u smislu struke se menjao. Danas, pored odgovarajuće stručne spreme koju određena pozicija Zakonom zahteva,[40] zaposleni moraju da polažu stručni arhivistički ispit u nadležnoj ustanovi, u našem slučaju Arhivu Vojvodine.[41]

Danas kolektiv Arhiva čini 20 zaposlenih, od toga 10 sa visokim, 1 sa višim, 6 sa srednjim i 3 sa osnovnim obrazovanjem:

• Odeljenje za upravu i opšte poslove ima 7 radnika (direktor Stevan Mačković, arhivski savetnik; sekretarijat − Rudolf Gerhardt, Nevenka Beronja; računovodstvo – Tamara Petković, Robert Šimon; održavanje – Marija Hegediš, Vesna Vujković);
• Odeljenje za zaštitu arhivske građe i registraturskog materijala (tzv. spoljna služba) ima dvoje zaposlenih (viši arhivista Zoran Vukelić, arhivista Goran Stantić);
• Odeljenje za sređivanje i obradu arhivske građe ima 9 arhivista i arhivskih pomoćnika (arhivski savetnik Zolna Matijević, arhivski savetnik Tatjana Segedinčev, viši arhivista Zoltan Mesaroš, arhivista i pravnik Sanela Pletikosić, arhivisti Halas Tibor i Dijana Borenović, arhivski pomoćnici Branislav Egić, Hajnaka Levai, Dejan Mrkić) i jednog manipulanta (Željko Vidaković);
• Odeljenje za dokumentaciono-informativnu službu ima jednog radnika, Bojan Samardžija, informatičar.

 

 

Zaposleni u Arhivu od 2007. do 2017.

Redni broj	Ime i prezime	Radno mesto	Dan, mesec i godina stupanja na dužnost	Dan, mesec i godina prestanka rada
1.	Marija Hegediš	čistačica	25.04.2007.	25.08.2007.
			27.08.2007.
2.	Sanela Pletikosić	arhivista pravnik	3.09.2007.
3.	Nikoleta Apro (rođ. Černek)	arhivski pomoćnik	7.04.2008.	28.10.2014.
4.	Dušanka Trajković	računovođa, bilansista	15.01.2008.	30.04.2009
5.	Tibor Halas	arhivista	23.02.2009.
6.	Tamara Petković (rođ. Tanurdžić)	računovođa, bilansista	1.05.2009.
7.	Milena Popadić	arhivista	10.02.2011.	10.05.2011.
8.	Dijana Borenović (rođ. Musin)	arhivista	13.06.2011.
9.	Eleonora Remeš	spremačica kurir	1.08.2011.	01.09.2015.
10.	Dejan Mrkić	arhivski pomoćnik	1.03.2012.
11.	Goran Stantić	arhivski pomoćnik	1.12.2012.
12.	Dijana Vilov	pomoćni radnik u računovodstvu	1.08.2014.	14.09.2014
13.	Biserka Lolevski	pomoćni radnik u računovodstvu	15.09.2014.	28.10.2014.
			29.10.2014.	30.03.2015.
14.	Robert Šimon	administrativni radnik	11.05.2015.
15.	Vesna Vujković	spremačica	21.09.2015.	31.03.2016.
			18.04.2016.	30.09.2016.
			20.10.2016.	28.12.2016.
			9.01.2017.
16.	Vladimir Krstić	informatičar	15.11.2016.	14.03.2017.
17.	Bojan Samardžija	informatičar	27.03.2017.

 

 

Dijana Borenović, arhivista

 

 

IZLOŽBE I PUBLIKACIJE  

 

Izložbe

2009. − Arhiv i škola: Arhiv i učitelji; izložba je bila postavljena u gimnaziji Kostolanji, povodom završetka projekta Arhiv i škola.
2010. − Subotičke gradske kuđe 1751−1828−1910; izložba je bila postavljena u vestibilu Gradske kuće, a gostovala je u Mađarskoj u Senteš-u i Kiškunhalašu i u Hrvatskoj.
2011. − Subotica na starim kartama i mapama; izložba je bila postavljena u vestibilu Gradske kuće, a gostovala je u Mađarskoj u Kečkemetu.
2012. − Sportsko društvo Spartak; izložba je bila postavljena povodom jubileja 70 godina postojanja i rada sportskog društva Spartak iz Subotice, u okviru Noći Muzeja 16. maja u vestibilu Gradske kuće.
2013. − 115 godina FK Bačka; izložba je bila postavljena u okviru Noći Muzeja 22. maja u vestibilu Gradske kuće.

 

Publikacije

Informativna sredstva

U poslednjoj deceniji naš arhiv je uspeo da napravi i izda najznačajnije arhivsko informativno sredstvo, a to je Vodič kroz arhivske fondove.[42] Vodič kroz arhivske fondove Istorijskog arhiva Subotica XVIII/1[43] izdat je 2012. godine. Ova knjiga sadrži opis 220 fondova i zbirki i geografski i imenski registar istih. Druga knjiga Vodiča, tj. Vodič kroz arhivske fondove Istorijskog arhiva Subotica XVIII/2,[44] izdata je 2015. godine i sadrži opis 270 fondova i zbirki i njihov geografski i imenski registar.  Iste godine je izdat i prevod prve knjige Vodiča na mađarski jezik A Szabadkai Történelmi Levéltár levéltári kalauza. 1. köt. Vodič našeg arhiva je pisan po Uputstvu za izradu Vodiča za arhive u Vojvodini koji je usvojen od strane Redakcije vodiča kroz arhivsku građu Srbije 2002. godine.

 

Časopis

ExPannonia 11, Subotica, 2007.

ExPannonia 12−13, Subotica, 2009.

ExPannonia 14, Subotica, 2011.

ExPannonia 15−16, Subotica, 2012.

ExPannonia 17, Subotica, 2013.

ExPannonia 18, Subotica, 2014.

ExPannonia 19, Subotica, 2015.

ExPannonia 20, Subotica, 2016.

 

Monografije

Emil Libman, Građa za medicinsku bibliografiju Subotice (1828−2005), Subotica 2008.

Emil Libman, Medicinska bibliografija Subotica 1825−2009, Subotica 2011.

Lajoš Hovanj, Sliv jezera Palić, Subotica 2016.

 

Katalozi

Zoran Vukelić, Stevan Mačković, Zolna Matijević, Subotičke gradske kuđe − Szabadkai városházák 1751−1828−1910, Katalog izložbe, 2010.

Zoran Vukelić, Stevan Mačković, Zolna Matijević, Subotica na starim kartama i mapama − Szabadka a régi térképek tükrében − Subotica on Old Charts and Maps, Katalog izložbe, 2011.

 

Digitalna izdanja

Privilegija slobodnog kraljevskog grada Subotice iz 1779. godine, CD/DVD, 2009.

 

 

PRO MEMORIA – NAJISTAKNUTIJI ARHIVISTI ISTORIJSKOG ARHIVA SUBOTICA

 

EMIL VOJNOVIĆ (1910−1986)

Rođen je u Temišvaru u Rumuniji 28. juna 1910. godine. Gimnaziju je pohađao u rodnom mestu i Novom Vrbasu. Od 1931. do 1933. godine bio je zaposlen u advokatskoj kancelariji u Bačkoj Topoli kao službenik. Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Subotici 1937. godine, a doktorirao1942. godine u Pečuju.

Za upravnika Istorijskog arhiva u Subotici postavljen je rešenjem Izvršnog odbora Narodnog odbora grada Subotice dana 1. decembra 1951. godine. Pionirskim zalaganjem udario je temelje arhivskoj praksi i teoriji u Subotici, ali i šire. Kao arhivski radnik napisao je čitav niz stručnih radova i referata koji su publikovani u stručnim časopisima Arhivski pregled, Arhivski almanah , zatim u stručnom organu Nacionalnog arhiva Mađarske Levéltári Hiradó (Arhivski glasnik). U periodu od 1955. do 1962. godine bio je član redakcija stručnih časopisa Arhivski pregled, Arhivski almanah, Arhivist, kao član Izvršnog odbora Društva arhivista. Bio je angažovan i u većem broju stručnih tela i komisija. Važio je i bio priznat kao jedan od najboljih stručnjaka−arhivista na teritoriji Jugoslavije. Pored srpskog, vladao je nemačkim, francuskim, rumunskim, latinskim i mađarskim jezikom. Za svoj rad nagrađen je 1972. godine Oktobarskom nagradom grada Subotice. Kao rukovodilac ustanove posvećivao je pažnju stručnom osposobljavanju i usavršavanju zaposlenih. Bio je inicijator razmene arhivalija sa inostranstvom. Radio je na istraživanjima u zemlji i inostranstvu u vezi sa prošlošću Vojvodine. Penzionisan je 1973. a preminuo 1986. godine.

 

GAŠPAR ULMER (1915−2002)

Gašpar Ulmer, arhivski savetnik, rodio se u Stanišiću, opština Sombor 13. aprila 1915. godine. Nadbiskupsku klasičnu gimnaziju završava u Travniku, dok Bogoslovski fakultet završava 1940. godine u Đakovu. Za vreme okupacije završava Višu upravnu školu u Marošvašarheju (Marosvásárhely) 1944. godine. Posle Drugog svetskog rata sa porodicom se preseljava iz Stanišića u Suboticu. Kada je 1952. godine Arhivsko područje za grad Suboticu i srez Bačka Topola preraslo u Gradsku državnu arhivu, kao dobar znalac latinskog, nemačkog, mađarskog i srpskog jezika dobija posao arhiviste gde, zajedno sa još jednom koleginicom i direktorom, čini okosnicu stručnog kadra. Osamnaest godina Ulmer obavlja i dužnosti zamenika direktora Arhiva, tako da biva jedan od svedoka utemeljivača arhivistike, kao i realizator svih događanja vezanih za ustanovu. U više navrata bio je član i predsednik Saveta arhiva Vojvodine, da bi od 1974. godine svake godine bio u stručnom timu koji je radio u stranim arhivima (Austrije i Mađarske) radi istraživanja arhivske građe sa sadržajem zanimljivim za našu zemlju. Takođe je bio i član Savezne komisije eksperata koja je određena za utvrđivanje provenijencije jugoslovenske građe u arhivskim ustanovama Beča radi restitucije.

Za svoj predan rad dobio je pregršt društvenih priznanja od kojih navodimo samo najznačajnija: Diploma sa medaljom Matice srpske 1976. godine; Diploma Opštine Bačka Topola 1988. godine; Oktobarska nagrada za naročita dostignuća iz oblasti društvenih delatnosti „Oslobođenje Subotice“ 1989. godine i status Počasnog građanina grada Subotice 1997. godine.

 

MILAN DUBAJIĆ (1929−2007)

Rođen je u Novom Žedniku 3. februara 1929. godine. Osnovnu školu je završio u Žedniku, a gimnaziju u Novom Sadu i Subotici. Filozofski fakultet, predmet – istorija sa pomoćnim istorijskim naukama, studirao je i završio u Beogradu 1957. godine.

Kratko vreme je bio zaposlen kao vaspitač, nešto više od dve godine radi kao profesor u subotičkoj Gimnaziji, a sedamnaest godina radi kao kustos– istoričar u Gradskom muzeju u Subotici. Kao kustos u Muzeju radi na istraživanju radničkog pokreta i narodnooslobodilačke borbe. Za to vreme organizuje više izložbi. U štampi i časopisima objavljuje oko 150 članaka i publikuje dva posebna stručna rada.

Milan Dubajić je bio učesnik narodnooslobodilačkog pokreta od 1944. godine. Bio je kurir pri Kotarskom narodnooslobodilačkom odboru Donji Lapac.

Član SKOJ-a je od juna 1944. godine, a član SKJ od juna 1948. godine. Bio je učesnik na tri omladinske savezne radne akcije, član omladinskih organizacija i društveno-političkih organizacija.

Na radno mesto direktora Istorijskog arhiva imenovan je 1. februara 1977. godine. Kao direktor ustanove radi do novembra 1993. godine. Kratko vreme pre odlaska u penziju, februara 1994. godine, radi kao arhivista.

 

JANOŠ DOBOŠ (1935−1998)

Janoš Doboš se rodio  24. aprila 1935. godine u Kanjiži. Osnovnu školu je završio u rodnom mestu, a gimnaziju u Senti 1953. godine. Istoriju je studirao na Filozofskom fakultetu u Beogradu gde je i diplomirao 1958. godine. Svoj radni vek započeo je kao nastavnik u osnovnoj školi, zatim kao profesor istorije u Gimnaziji u Senti. Od 1961. do 1962. godine bio je i direktor te ustanove. U Istorijski arhiv u Senti se zaposlio 01. maja 1965. godine kao arhivista, a od 1972. do 1979. godine preuzima dužnosti direktora. Do 1985. godine i dalje radi u Istorijskom arhivu kao arhivista i stiče magistarsko zvanje u Zagrebu na temu: Registraturski sistemi za arhive Vojvodine. Od 1985. godine do penzionisanja 1991. godine bio je član kolektiva Istorijskog arhiva u Subotici. U tom periodu stiče i zvanje arhivskog savetnika. Bio je član stručnih tela gde je radio na unapređivanju arhivske struke. Bio je svestrani arhivski stručnjak, istoričar, istraživač zavičajne istorije, autor i prevodilac stručnih tekstova i udžbenika istorije. Bio je suosnivač Udruženja prijatelja muzeja i arhiva Dudaš Đula u Senti 1961. godine. Dugo godina bio je urednik serije Senćanske sveske, priredio je za štampu više senćanskih monografskih svezaka. Bio je koautor 14 izdanja, u domaćim i stranim časopisima objavio je dvadeset radova. U štampi je objavljeno mnogo njegovih članaka iz zavičajne istorije. Učestvovao je u priređivanju prve publikacije Istorijskog arhiva u Subotici Koreni.

Za svoj rad primio je javna priznanja Zlatnu medalju grada Sente 1968. godine i Spomen plaketu Zavičajnog saveza Mađarske 1998. godine.

 

LASLO MAĐAR (1937−1998)

Rođen je 3. juna 1937. godine u Hajdukovu kod Subotice. Osnovnu, zatim srednju školu – gimnaziju završio je u Subotici 1957. godine, a diplomirao je na Filološkom fakultetu – grupa nemački jezik i književnost u Beogradu (1969). Od 1964. do 1975. godine radi kao nastavnik nemačkog jezika u osnovnoj školi u Hajdukovu. U Istorijski arhiv prelazi 1. septembra 1975. godine gde do 1998. godine radi na poslovima arhiviste. Zbog dobrog poznavanja jezika (mađarski, srpski, nemački, engleski, italijanski, dok je latinski usavršavao uz rad) dodeljen mu je posao u Odeljenju za obradu arhivske građe starije provenijencije. Od samog početka svog rada u Istorijskom arhivu ispoljio je veliko interesovanje za istraživački rad. U tom cilju odlazi na istraživanja u inostranstvo (Mađarska, Austrija, Slovačka). Od 1982. do 1987. godine saradnik je Instituta za istoriju Novosadskog univerziteta, od 1984. godine član je redakcije Subotičke monografije. Bio je član uredništva svih edicija Arhiva. Takođe je bio angažovan u javnom i kulturnom životu Subotice. Više od trista njegovih naučnih radova i članaka je objavljeno u domaćim i stranim izdanjima na mađarskom, srpskom nemačkom i engleskom jeziku i esperantu. Dobitnik je najviših opštinskih nagrada koje se dodeljuju pojedincima: „dr Ferenc Bodrogvari“ (1996) i „Pro urbe“ (1998).

 

GABOR LALIJA (1951−2008)

Rođen je 14.10.1951. godine u Subotici. Osnovnu i Učiteljsku školu završio je u Subotici nakon čega se upisuje na Prirodno-matematički fakultet u Novom Sadu, Odsek geografija. Kao apsolvent se 1979. godine zapošljava u Istorijskom arhivu. Diplomirao je 1981. godine i od tada je radio u Službi zaštite arhivske građe van Arhiva. Zvanje arhiviste stekao je 1989. godine, a viši arhivista postaje 2003. godine. Bio je poznavalac vinogradarstva i vinarstva što je potvrđeno i njegovim članstvom u subotičkom Redu vinskih vitezova – Arena Zabatkiensis. Bavio se i ekonomskom istorijom tj. istorijom poljoprivrede Severne Bačke i o tome je pisao u brojnim listovima. Iz ovakvog aspekta je sagledavao i arhivsku građu koristeći je na osoben način.

Bio je društveno angažovan u nekoliko nivoa. Politički je bio angažovan kao član Saveza vojvođanskih Mađara, ali isto tako u svojem užem okruženju u svojoj Mesnoj zajednici i u humanitarnoj organizaciji Kostolanji Deže. Bio je i predsednik Upravnog odbora Gradskog muzeja, član uredništva časopisa Bačorsag i Palićkih novina.

 

 

MIRJANA DIMITRIJEVIĆ – BEBA (1929−1985)

Rodila se 1929. godine u Subotici gde je završila osnovnu školu i gimnaziju, potom studije filozofije na Univerzitetu u Zagrebu. Svoj radni vek započela je i završila u Istorijskom arhivu u Subotici. Zaposlila se marta 1955, a penzionisala 1983. godine. Najveći deo svog radnog veka provela je na obradi arhivske građe na latinskom jeziku gde je postigla velike rezultate u razrešavanju skraćenica i latinskih kovanica, koje su svojstvene kancelarijskom jeziku i koje se nisu mogle naći u rečenicama klasičnog latinskog jezika. Učestvovala je u izradi  Vodiča kroz arhivske fondove Arhiva koji je takođe bio pionirski poduhvat, budući da je bio prvi Vodič u Vojvodini. Autor je nekoliko članaka iz arhivistike i istorije grada – istraživala je zdravstvene prilike u gradu. Bila je poznavalac i zaljubljenik domaće i strane književnosti, kao čovek široke opšte kulture govorila je nekoliko jezika. Osim srpskim, vladala je mađarskim, nemačkim, francuskim, ruskim, engleskim i latinskim jezikom. Bila je nenadmašan lektor.

 

MARIJA MILODANOVIĆ (1938−1984)

Rodila se u Subotici 1938. godine. U rodnom gradu završava i osnovnu i Učiteljsku školu. Kratko vreme radila je kao učiteljica potom kao korektor za časopis „7 Nap“. U maju 1961. godine zaposlila se kao arhivski pomoćnik u Istorijskom arhivu u Subotici gde radi sve do svoje smrti 1984. godine.

Predano je i odgovorno radila na pronalaženju podataka u radu sa strankama, ali i na poslovima koji su prevazilazili njenu stručnu spremu. Učestvovala je u sakupljanju materijala za izložbe, odvajala građu za mikrofilmovanje i konzervaciju, a najviše je radila na sređivanju i obradi arhivskih fondova i zbirki, posebno na delovima upravnih fondova iz starijeg perioda koji su se odnosili na izgradnju grada. Sredila je i obradila arhivski materijal Inženjerskog ureda grada Subotice i u rukopisu ostavila već recenzirano delo Nazivi ulica u Subotici 1841−1981 (Szabadkai utcanevek 1841−1981). Ovaj rad pruža pregled promena naziva ulica kroz istorijske epohe grada. U mnogim stručnim radovima naših istraživača nailazimo na reči hvale Mariji Milodanović, koja im je nesebično pomagala tokom njihovog istraživačkog rada. Pored ljubavi i interesovanja za arhivski poziv, našla je vremena i pisala kratke poučne napise za mališane.

 

 

[1] Tom prilikom je održano Međurepubličko savetovanje arhivskih radnika SR Srbije, SR Makedonije, SAP Kosova i SAP Vojvodine.

[2] Pored prigodnog okupljanja kolega iz zemlje i inostranstva, izdali smo i publikaciju 60 godina delatnosti Istorijskog arhiva Subotica.

[3] Nav delo, str. 3. Ilustraciju hroničnog i dugotrajnog trajanja problema koji nas muče, daju reči bivšeg direktora Palinkaša, koji je daleke 1971. izneo pred nadležne vlasti vrlo ambiciozan, ali i arhivističkim normama i standardima primeren plan, u kome navodi da je neophodno povećenje broja zaposlenih na trideset, izgradnja savremenog objekta sa kancelarijskim prostorom od 300 m², spremišnim prostorom od 2200 m², radionicama od 120 m², tri sale – za biblioteku, izložbe i sednice sa ukupno 150 m², stanom za domara, itd. Trenutno nas je zaposleno 19, savremeni objekat ni danas nemamo, baš kao ni sale za izložbe, radionicu…

 

 

[4] Vodič kroz arhivske fondove Istorijskog arhiva Subotica XVIII/1,2, priredili Tatjana Segedinčev i Zoran Veljanović, Subotica 2012 i 2015.

[5] Po formiranju Istorijskog arhiva ove grupe dokumenata će postati arhivski fondovi koji danas čine deo ukupnih fondova koji se nalaze u Arhivu.

[6] Sredoje Lalić, Arhivska služba u SAP Vojvodini 1944−1975, Sremski Karlovci 1984, str. 12.

[7] Sredoje Lalić, nav. delo, str. 6.

[8] IASu, F. 68, Indeks iz 1946, II 2315/46.

[9] IASu, Arhiva Istorijskog arhiva Subotica, kutija 67, predmet 6/1947.

[10] Isto.

[11] IASu, F. 68, Prosvetni odeljak, kutija 1556, omot br. 3.

[12] IASu, Arhiva Istorijskog arhiva Subotica, kutija 67, 9/1947.

[13] IASu, F. 68, Prosvetni odeljak, kutija 1556, omot br. 3/1948.

[14] IASu, Arhiva Istorijskog arhiva Subotica, kutija 67, 15/1949.

[15] IASu, F. 68, Prosvetni odeljak, kutija 1556, omot br. 3/1950.

[16] IASu, F. 68, Prosvetni odeljak, kutija 1556, omot br. 3/1952, dopis Emila Vojnovića od 1. februara 1952. godine.

[17] Savez društava arhivskih radnika Jugoslavije, Arhivski fondovi i zbirke u SFRJ – SAP Vojvodina, Beograd 1977, str. 249.

[18] Sredoje Lalić, nav. delo, str. 91.

[19] Isto, str.139.

[20] Popularno nazvan „Žuti vodič“ izašao je kao prvi u ediciji vodiča za Vojvodinu.

^[21] Zoran Veljanović, Tatjana Segedinčev, Vodič kroz arhivske fondove za arhive u Vojvodini, Novi Sad − Subotica 2014, str. 56.

^[22] Vodič kroz arhivske fondove Istorijskog arhiva Subotica XVIII/1 i  XVIII/2, Subotica 2012 i 2015. godina.

^[23] Zoran Veljanović, Tatjana Segedinčev, Vodič kroz arhivske fondove za arhive u Vojvodini, Novi Sad – Subotica 2014, str. 16.

^[24] Emil Vojnović, Gašpar Ulmer, Mirjana Dimitrijević, Tereza Buljovčić, Vodič kroz arhivske fondove 4, Istorijski arhiv Subotica, sveska I, Sremski Karlovci 1970, str. 18.

^[25] Savez društava arhivskih radnika Jugoslavije, Arhivski fondovi i zbirke u SFRJ, SAP Vojvodina, Beograd 1977, str. 249.

[26] 60 godina delatnosti Istorijskog arhiva Subotica, naučno-informativna sredstva o arhivskoj građi, Subotica 2007, str. 63−65.

[27] IASu, Izveštaj o radu Istorijskog arhiva Subotica u 2016. godini, Stevan Mačković, 2016.

[28] Vodič kroz arhivske fondove Istorijskog arhiva Subotica XVIII /2, priredili Tatjana Segedinčev i Zoran Veljanović , Subotica 2015, Popis fondova po klasifikacionoj šemi, str. 339.

[29] Zoran Veljanović, Pro Arhiva − De Arhivo, u: Rukovet, časopis za književnost, umetnost i kulturu, br. 4−5−6, Subotica 1997, str. 47.

[30] Izvršni odbor Gradskog narodnog odbora Subotice doneo je na sednici  10.03.1952. godine Rešenje, na osnovu Rešenja Ministarstva prosvete NR Srbije, da se arhivsko središte pretvori u Gradsku državnu arhivu. F. 60, GNO, 2173/1952.

[31] Gašpar Ulmer, Privilegija kraljevskoj komorskoj varoši Sent Marija 1743, u: Koreni : Gyökerek I, str. 45−52. Gašpar Ulmer, Večiti ugovor magistrata Subotice sa Ugarskom kraljevskom komorom iz 1743. godine, u: Koreni : Gyökerek I, str. 61−72.

[32] Na osnovu odluke Odeljenja za prosvetu GIO NS, Autonomne pokrajine vojvodine, br. 16800/1946. Arhiva IASu, spisi uz delovodnik, pred. br. 6/1947. Bilo je uspostavljeno 9 arhivskih područja: Novi Sad, Sombor, Subotica, Senta, Velika Kikinda, Zrenjanin, Vršac, Pančevo i Sremska Mitrovica.

[33] Službeni glasnik RS, br. 71/94.

[34] Izveštaj o radu Istorijskog arhiva u 2016. godini.

[35] Prostor u Gradskoj kući Arhiv koristi kao depo od 60-tih godina. Taj prostor je popunjen odavno i više se nije mogao opterećivati. Godine 1982. dobijeno je 230 m² suterenskih prostorija Suda, koji ima mnogo nedostataka za vršenje funkcije arhivskog depoa, iako je danas gotovo u potpunosti popunjen građom. Arhiv 2005. dobija smeštajni prostor u zgradi bivšeg Margit mlina, od 637 m². Pored ovih prostora, građa se čuva u atomskim skloništima u ulicama Pavla Štosa 2, Dušana Petrovića 1 i Nade Dimić 40. U Bačkoj Topoli se nalazi jedan depo površine 144 m² (deo prizemnog magacina) u ulici Bajšanski put 21.

[36] Stevan Mačković odg. ur., priredili Tatjana Segedinčev i Zoran Veljanović, Vodič kroz arhivske fondove Istorijskog arhiva Subotica XVIII/1, Vodič kroz arhivsku građu Srbije, Vodiči kroz arhivske fondove za arhive u Vojvodini, Subotica 2012. Stevan Mačković odg. ur., Vodič kroz arhivske fondove Istorijskog arhiva Subotica XVIII/2, Vodič kroz arhivsku građu Srbije, Vodiči kroz arhivske fondove za arhive u Vojvodini, Subotica 2015.

[37] Svi istraživači mogu da istražuju dostupni arhivski materijal po Pravilniku o načinu korišćenja arhivske građe (http://www.suarhiv.mycpanel.rs/files/olvaso_2016/prav_o_kor_citaonica.pdf).

[38] Arhiv trenutno od računarske opreme ima samo jedan štampač i 6 kompjutera više u odnosu na pre 10 godina. Koriste se računari i oprema koji su više od decenije stari.

^[39]  http://www.suarhiv.co.rs/

^[40]  Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mesta ustanove Istorijski arhiv Subotica, del. br.:01-74/1-2016, 25.02.2016.

[41] Izvršno veće AP Vojvodine donelo je 2003. Odluku o utvrđivanju funkcije matične ustanove Arhiva Vojvodine u Novom Sadu u oblasti zaštite arhivske građe i registraturskog materijala. U okviru svoje matične delatnosti Arhiv Vojvodine u skladu sa ovom odlukom prati i proučava zaštitu arhivske građe i registraturskog materijala u Vojvodini, vodi evidencije o arhivima, arhivskim odeljenjima i arhivskoj građi, centralni katalog arhivskih fondova i zbirki u AP Vojvodini. Jednom godišnje vrši nadzor nad stanjem zaštite arhivske građe i registraturskog materijala u arhivima AP Vojvodine i na osnovu prikupljenih podataka izrađuje analizu stanja zaštite arhivske građe i registraturskog materijala. Arhiv u dva ispitna roka tokom godine organizuje predavanja i stručni arhivistički ispit za zaposlene u arhivima u AP Vojvodini. http://www.arhivvojvodine.org.rs/index.php/pocetna-21618/delatnost-21884

[42] Arhiv je prethodno imao dva Vodiča, prvi u izdanju Arhiva Vojvodine (Emil Vojnović, Ulmer Gašpar, Mirjana Dimitrijević, Tereza Buljovčić, Istorijski arhiv Subotica, Vodič kroz arhivske fondove, Naučno-obaveštajna sredstva o arhivskoj građi u arhivima Vojvodine, 4, sveska 1, Arhiv Vojvodine, Sremski Karlovci 1970), a drugi u izdanju Saveza društava arhivskih radnika Jugoslavije (Sredoje Lalić gl. ur., Arhivski fondovi i zbirke u SFRJ, SAP Vojvodina, Savez društava arhivskih radnika Jugoslavije, Beograd 1977).

[43] Drago Njegovan, Prikaz „Vodiča kroz arhivske fondove Istorijskog arhiva Subotica XVIII/1“, u: Ex Pannonia br. 18, str. 109−110.

[44] Zolna Matijević, Vodič kroz arhivske fondove Istorijskog arhiva Subotica XVIII/1 i XVIII/2 i Vodič kroz arhivske fondove Istorijskog arhiva Subotica sveska I na mađarskom jeziku, u: Ex Pannonia br. 20, str. 92−93.