Osnivači ove drvoprerađivačke firme su stolari, braća Špicer (Spitzer), Jene (Đeno, Jenö)[1] i Bela (Béla)[2]. Oni potiču iz jeverjske porodice iz Srema. Imali su još dva brata – Đorđa i Hermana, isto stolara po struci, koji su živeli u Somboru odnosno Bajmoku. [3]
Jene i Bela, kao stolarski majstori uspevaju 1920. godine da osnuju u Subotici radionicu pod imenom “Bela Špicer i drug”. Kao korak u daljem uspešnom razvoju firme, braća odlučuju da 1924. godine pokušaju da utemelje deoničko društvo, u koje oni ulažu svoju radionicu sa opremom. Emitovali su 10 000 deonica nominalne vrednosti 100 dinara po komadu. Pošto su mašine iz radionice procenjene na 276 000, ručni alat na 46 265, materijal i polugotova roba roba na 120 060, a gotova roba na 118 969 dinara, time oni postaju većinski akcionai, sa paketom od 50 600 deonica, i stiču pravo upravljanja, odnosno postavljanja Upravnog odbora. Ostalih deoničara, pretežno Jevreja iz subotičkog privrednog staleža, koji su bili ubeležili manji broj akcija, bilo je još 32. Među njima su bili Bela Vajnhut ( Weinhut Béla) – tvorničar, Karolj Špicer (Spitzer Károly) – građevinar, braća Engler i braća Donat – trgovci.[4]
Firma se bavila proizvodnjom drvenarije za domaćinstvo- stolica, čiviluka; drvenih igračaka – konjića za ljuljanje, opreme za stoni tenis i saonica; školskog pribora – lenjira i kutija za pera te ornamentalnih artikala. [5] Bila je jedina sa takvim asortimanom proizvoda u Vojvodini. Zapošljavala je do 50 radnika. Ipak nije uspela duže da se održi. Prvi znaci slabijeg poslovanja ispoljavaju se već 1926. godine. Đeno Špicer napušta te godine Suboticu. Tada firma i istupa iz subotičkog “Udruženja trgovaca i industrijalaca”. U 1929. godini firma prestaje sa radom i ubeležava gašenje registracije.
Braća su u Subotici posedovala nekretnine, kuću čija je vrednost 1929. godine procenjena na 150 000 dinara, a koja je bila kod banke opterećena na istu sumu.[6] Po podacime banke, tada su zalihe robe bile u vrednosti 200 000 dinara, 50 000 su iznosila potraživanja a 100 000 dinara dugovanja.
Razlozi za prekid rada su visoka carina uvedena za uvoz drveta iz Erdelja i slabe veze sa dobavljačima iz Bosne, te opšta ekonomska kriza.
Radionica se do 1926. godine nalazila u Jugovićevoj ulici br. 7, a od tada u Badalićevoj ulici br. 5.[7]
[1] Jene Špicer je rođen u Staroj Pazovi, 1896. godine
[2] Bela Špicer je rođen u Rumi 1898. godine
[3] IAS, F:43.123/1927
[4] AJ, F:65.2409.1425
[5] “Ornamentalni artikli” su bili njihov izvozni proizvod koji je dospeo i na tržište SAD.
[6] IAS, F:43.123.
[7] Gavra Budišin, Fabrika igračaka brće Špicer, Ex Pannonia 1, Subotica 1996, st. 165 – 174. Magacin je izgrađen 1926. godine. IAS, F:47. III 6/1926
vidi: http://suarhiv.co.rs/downloads/expannonia/Ex_pannonia_1.pdf
subotickaistorija 